Matod pa sa akong higala nga si Nyor Ernesto “Erning” Lariosa (“Hikap sa pinulongan 4”, SunStar SuperBalita, Hulyo 9, 2014) ang Komisyon Probinsiyal sa Sinugboanong Pinulongan (KPSP) “namatid” sa among pagbiya sa konsepto sa spell-as-pronounced. Matod pa niya, miingon kuno ko nga santako kini sa SunStar Superbalita nga nagsagop ning maong konsepto.
Kon basahon ang sinulat ni Nyor Erning, mora kog kinsang maayong laki nga nanginsulto ug nanaway sa Superbalita ug niya mismo. Wa gyod kiniy basehan sa kamatuoran, bisan sa aktwal nga artikulo nga nabasahan ni Nyor Erning (“Lagda sa Panitik sa Bisaya Gisagop sa KPSP ug DepEd 7”, Bisaya, Hulyo 9, 2014), sa akong pagpangutana kaniya niadtong Mayo 24, 2014 atol sa Nasodnong Kongreso sa Pinulongang Sinugboanon didto sa Unibersidad sa San Carlos (diin ang editor ning Bisaya Magasin nga si Edgar Godin usa usab sa mga pinasidunggang dinapit), ug sa akong paghisgot-hisgot ning maong isyu sa radyo (“Ang Lungsod ug ang Balaod”, DYHP 612 kHz, Hunyo 22, 2014).
Tinuod nga wa pa ko mapatiki sa Superbalita ubos sa akong kaugalingong ngalan, apan kon nagpakabana pa unta si Nyor Erning pagpakisusi kang Dr. Rolando Morallo, editor sa Komunidad section sa Superbalita, iyang mahibaw-an nga ako ang nagpreparar nianang “Balay-Balay, Tubig-Tubig” nga lindog sa Superbalita ubos sa ngalan sa Children’s Legal Bureau nga maoy akong employer sa kasamtangan. Nganong mosantako man intawon ko sa mantalaan nga nagdawatan sa akong mga artikulo nga mogawas katulo matag semana?
Giangin pa gyod niya ang suod kong higala nga si Kevin Lagunda sa SunStar. Pastilan, naa ni numero sa akong selpon si Kevin, ug kapila na pod mi aning sigeg kasugat-sugat (Environmental Law Talks III, Mayo 29, 2014; pagdakop kang Peter James Robertson didtos Cordova, Hunyo 24, 2014; pagpasaka sa kaso batok kang Robertson, Hunyo 26, 2014). Gani kapila mi magteksanay ni Kevin, kay iya man kong pangayoan og mga panahom ug opinyong legal kabahin sa mga isyu nga may kalabotan sa mga bata, nga usa sa akong mga adbokasiya. Apan wa gyod siya kahisgot nako kabahin sa giingon ni Nyor Erning nga “naglibog sa gitindugan [sic] sa KPSP.” Di sad tingali nga wala makahibalo si Kevin nga sakop kos KPSP.
Matod ni Nyor Erning, ang mga haligi sa BATHALAD karon nga sila Jeremia Bondoc (pamuno), Noel Villaflor (puli-pamuno), Joshua Cabrera (kanhi pamuno) ug Kevin, nangutana kuno, “Naa man kahay mga sakop nga mga ngilngig nga academicians, linguists, grammarians ug mga abogado wa gyud [sic] maka-analyze kon unsay husto?” Dawaton ta usa karon nga kini mga pangutana gyod ning upat, ug ania ang tubag: Oo, nakaanalisar ang KPSP ug unsay husto, ug nadesisyonan sa KPSP nga ang pagsagop sa spell-as-pronounced nga sistema makaguba lamang sa estandardisasyon sa atong pinulongan, kay di man managsama og sinultihan ang matag lugar diin gitabi ang Binisayang Sinugboanon.
Sa kataposan sa iyang lindog, nangutana si Nyor Erning: “Tinuoray ba gyung nagmahal ang mga sakop karon sa KPSP sa atong dila? Wa ko magduda kang Mayor Ade Sitoy kay ako saksi sa iyang lunod-patay nga paglaban ug pagmahal sa atong dila. Kanang uban nga nitungha lang ug nagpapel-papel sa KPSP, unsa kahay ilang katuyoan? Ang mga batan-on nangutana kon sila aduna bay body of works sa atong katitikan aron sila motahod ug mosalig. Tubag ko, wa ko mahibawo duna seguro.”
Tinuoray ba gyong nagmahal ang mga sakop sa Komisyon sa atong pinulongan? Tingali ang mga lihok lang, dili ang tabtab ang atong aninawon. Ang mga sakop sa Komisyon walay bayad sa ilang pagpakita sa mga tigom sa Komisyon, bisan gani transportation allowance. Apan walay mitiyabaw niini. Wala gani nangayo (sa akong nahibaw-an). Kon ang pagbiya mo sa imong trabaho aron motambong sa usa ka tigom nga di ka sweldado dili pagsakripisyo ug pagmahal, ambot unsay pasabot ni Nyor Erning sa pulong “pagmahal.”
Mas maayo unta tog ginganlan ni Nyor Erning kinsay iyang gipasabot sa mga sakop sa Komisyon nga iyang gidudahan sa pagmahal niini sa dila, aron kadto sila makadepensa sa ilang kaugalingon, bisan sa publikong diskurso sama aning mga mantalaan. Apan kay wala man niya nganli, gawas nga miingon siya nga wala siya magduda kang Mayor Ade Sitoy nga maoy among tsirman, kinsa kahay iyang gipasabot? Kinsa kaha ning mga mosunod?
- Erlinda Alburo sa Unibersidad sa San Carlos (USC)
- Karla Bermudo sa Bisdak Magasin
- Cristie Ann Delfin sa USC
- Gemma Doroy sa Danao City Division
- Carmelita T. Dulangon sa DepEd 7
- Manny Faelnar
- Gina Garcia-Atienza sa Bisdak Magasin
- Cesar Kilaton
- Romeo Macan
- Orlando Magno
- Marnell Mejia
- Rolando Morallo sa Bisdak Magasin
- Angel Pesirla sa Cebu Normal University (CNU)
- Ligaya Rabago-Visaya sa Unibersidad sa Pilipinas sa Sugbo (UP Cebu)
- Jess Tirol sa Unibersidad sa Bohol (UB)
- Hope Yu sa Cebuano Studies Center sa USC
(Dili ni ang kompletong listahan sa mga sakop sa Komisyon, apan ako lang gipakita ang representanting komposisyon sa pundok, aron makita sa mga magbabasa nga ang mga sakop sa Komisyon naggikan sa lain-laing disiplina sa kahibalo, ug haniti sa tagsa-tagsa nilang trabaho.)
Puyde sab tingali nga kining tagsulat mismo ang gipasabot ni Nyor Erning nga “nitungha lang ug nagpapel-papel sa KPSP”. Kay sa iyang sinulat, kami ra mang tulo ni Dr. Yu ug Mayor Sitoy ang ginganlan nga mga sakop sa Komisyon, ug ako ra sa negatibo nga paagi. Tinuod man sad nga niadtong nang ikatulong miting sa Komisyon niadtong Abril 23, 2014 ako naimbitahan nga moapil, human sa akong pagpasar sa bar.
Apan may pipila man pod tingali nga nakahinumdom unsa ang akong paglaban ug pagmahal sa dila, tingali dili pa sama ka lunod-patay kang Mayor Sitoy, apan may igo-igo na pod nga naagi, lakip na ang pagkaestablisar sa Wikipedia nga Sinugboanon niadtong tuig 2007 (bisan kon nabiyaan ko na kini sa pagkakaron ug gisangon na sa uban ang responsibilidad sa pagdumala).
Gani niadtong tuig 2009, sakop ko sa Akademiyang Bisaya nga usa ka pribadong organisasyon nga ang mga nasabotang lagda gisabak sa Komisyon. Naurong lang ko sa pag-apil sa mga tigom kay na-busy ko sa akong pag-eskuyla sa abogasiya. Apan dihang naabogado na ko, mibalik ko sa pagtabang aron mapalambo ang atong pinulongan, lakip na labing ulahi nga aksyon nga mao ang pag-ali sa plano sa Commission on Higher Education (CHED) nga mag-imposar sa paggamit sa Iningles ug Filipino diha sa mga kolehiyo ug unibersidad ug ang pagdili sa posibleng paggamit sa atong pinulongan (ang akong position paper gisumiter ngadto sa CHED niadtong Hulyo 8, 2014, ug nalakip sa mga balita sa mantalaan sa Dakbayan sa Sugbo pagkasunod adlaw).
Tinuod sab nga pipila ra intawon ka mga sinulat nako ang napatik. Wa koy “body of works” sa atong katitikan. Di ko sama ni Nyor Erning nga usa ka haligi sa panulat nga Sinugboanon. Kon siya akasya, langgi-langgi ra intawon ko.
Apan ang sayop ni Nyor Erning mao ang pagsulat nga gikinahanglan ang usa ka “body of works” sa usa ka tawo diha sa atong katitikan aron katuhoan ang iyang mga panlantaw sa estandardisasyon sa pinulongan.
Dihang giagni ko nga masakop sa Komisyon, gidawat ko ang hagit, tungod kay andam kong mogahin og higayon sa maong paninguha. Wa ko miapil sa Komisyon nga nagtinguha nga sundon sa Komisyon ang tanan kong opinyon kabahin sa estandardisasyon. Gidawat ko ang reyalidad nga daghang mas maayo pa nako ug nga may mas nag-una pa nako sa duyan, ug andam ako sa pagpaminaw kanila, sa paghatag sa akong suhestiyon unsay mas maayo nga lagda, ug sa dili sa pagsaway sa ubang sakop sa personal nga paagi kon ang akong opinyon dili maoy masunod. Ang ubang mga sakop sa Komisyon saksi nga dili tanang lagda nga naugba sa pundok akong giuyonan, apan mipaubos ako sa akong personal nga opinyon sa unsay nasabotan sa pundok.
[Read: Lariosa’s August 5, 2014 reaction.]